Sporządzając umowę o przeniesienie praw autorskich należy pamiętać o kilu ważnych elementach. Skutki ich braku mogą nas bardzo zaskoczyć. A to dlatego, że prawo autorskie ustanawia domyślne reguły. Działają one, mimo że nie ma o nich ani słowa w umowie. Dlatego poniżej przedstawiam checklistę 10 rzeczy, o których warto pamiętać przy zawieraniu umowy przenoszącej prawa autorskie.
1. Przedmiotem zbycia mogą być wyłącznie autorskie prawa majątkowe.
Prawa autorskie dzielą się na majątkowe i osobiste. Tylko prawa majątkowe podlegają zbyciu.
Osobistych praw autorskich nie można zbyć. Wynika to z ich natury, ponieważ chronią one więź twórcy z utworem. Do osobistych praw autorskich zaliczamy prawo do: (1) autorstwa utworu; (2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; (3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; (4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; (5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Osobistych praw autorskich nie można zbyć, ale nabywca może zabezpieczyć się w inny sposób by móc w pełni swobodnie korzystać z utworu. Dlatego warto w umowie zawrzeć postanowienia o sposobie wykonywania osobistych praw autorskich przez twórcę. Najczęściej jest to zobowiązanie do powstrzymania się od wykonywania osobistych praw autorskich do utworu i upoważnienie nabywcy autorskich praw majątkowych do wykonywania praw osobistych w imieniu twórcy.
Umowa powinna również zawierać wyraźne postanowienie o przeniesieniu praw. Jeśli takiego postanowienia nie ma, przyjmuje się, że twórca udzielił tylko licencji.
2. Forma pisemna lub kwalifikowany podpis elektroniczny.
Umowa o przeniesieniu majątkowych praw autorskich musi zostać zawarta w formie pisemnej.
Warto pamiętać, że własnoręczny podpis można zastąpić kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Podpis kwalifikowany można kupić tylko u certyfikowanego dostawcy. Ich listę znajdziesz na stronie internetowej Narodowego Centrum Certyfikacji.
Oznacza to, że nie może dojść do skutecznego przejścia praw autorskich na podstawie ustnych czy mailowych ustaleń, umowy podpisanej za pomocą aplikacji oferującej podpisy cyfrowe lub umowy zawierającej jedynie skan podpisu.
3. Jasne i precyzyjne opisanie utworu.
Umowa przenosząca majątkowe prawa autorskie powinna jasno i precyzyjnie opisywać utwór.
Co to jest utwór? W skrócie – wszystko to co człowiek stworzył dzięki swojej wyobraźni i indywidualności. Może to być np. zdjęcie, grafika, program komputerowy, filmik, wiersz. Taki efekt pracy twórczej nie musi być ładny, może mieć błędy, a jeśli tylko jest oryginalny i cechuje go Twoja indywidualność, będzie utworem.
Więcej o tym czym jest utwór: https://wachowskilaw.com/2019/03/13/nauczyciel-i-prawo-autorskie/
4. Wymienienie sposobów korzystania z utworu.
Umowa powinna wskazywać sposoby korzystania z utworu. Prawo te sposoby fachowo nazywa polami eksploatacji. Niewymienienie w umowie sposób korzystania z utworu naraża strony na niepotrzebne ryzyko uznania umowy za nieważną. Sposobem korzystania będzie więc na przykład wydanie książki, publikacja artykułu na stronie internetowej, wykorzystywanie zdjęcia w Social Media. Przykładowe wyliczenie pól eksploatacji znajdziesz w art. 50 ustawy o prawie autorskim (dalej: PA). Należy pamiętać, że nie jest to katalog zamknięty, a więc przepisanie do umowy art. 50 PA nie będzie oznaczało przeniesienia praw do wszystkich pól eksploatacji.
5. Moment przejścia autorskich praw majątkowych.
Jeśli w umowie nic nie ma na ten temat, stosujemy domyślnie zasadę, że majątkowe prawa autorskie przechodzą na nabywcę z chwilą przyjęcia utworu. Prawo nie definiuje czym dokładnie jest to “przyjęcie utworu”, ale można przyjąć, że następuje ono w chwili złożenia przez nabywcę oświadczenia o zaakceptowaniu utworu bez uwag.
Oczywiście strony w umowie mogą przyjąć inny moment przejścia praw. Dla wykonawcy z reguły najlepszym momentem jest zapłata wynagrodzenia za utwór. A więc dopóki zamawiający za niego nie zapłaci, nie może korzystać z utworu. Z kolei dla zamawiającego zazwyczaj takim momentem jest ustalenie (powstanie) utworu, a więc najwcześniejszy moment, kiedy autorskie prawa majątkowe mogą przejść na nabywcę.
6. Wynagrodzenie obejmujące wszystkie sposoby korzystania z utworu wskazane w umowie.
Jeśli umowa milczy na temat wynagrodzenia twórcy, wcale nie oznacza to, że twórcy nie należy się wynagrodzenie za wykonany utwór. Wręcz przeciwnie, ma on prawo do wynagrodzenia, które ustala się biorąc pod uwagę zakres udzielonych praw oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. Jak zapewne się domyślacie pod takimi ogólnymi pojęciami mogą kryć się naprawdę duże kwoty, dlatego warto to wynagrodzenie wskazać w umowie. Zazwyczaj robi się to wskazując konkretną kwotę.
Ważne jest także to, żeby zawrzeć w umowie zapis, że wskazane w umowie wynagrodzenie obejmuje wszystkie pola eksploatacji wymienione w umowie. W przeciwnym razie twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.
Przeniesienie majątkowych praw autorskich może nastąpić także nieodpłatnie, ale musi to wyraźnie wynikać z umowy. Takie rozwiązanie może wydawać się kuszącym rozwiązaniem, ale nie zapomnijmy o podatkach. Dobrze je uwzględnić podejmując ostateczną decyzję.
7. Wskazanie terytorium w odniesieniu, do którego ma nastąpić przeniesienie praw autorskich.
Polska ustawa o prawie autorskim nie wskazuje wprost terytorialnych konsekwencji przeniesienia praw, ale niewątpliwie polska ustawa ma charakter terytorialny. W uproszczeniu, polska ustawa nie może regulować kwestii praw autorskich np. na Cyprze czy też w jakimkolwiek innym państwie niż Polska. Wobec tego najlepiej tą kwestię uregulować w umowie. Najczęściej w umowach wskazuje się, że przejście praw następuje bez ograniczeń terytorialnych.
8. Odbiór utworu.
Umowa powinna jasno i precyzyjnie opisywać procedurę odbioru utworu, w szczególności określać jego termin. Zapobiega to odwlekaniu odbioru utworu w nieskończoność.
Umowa powinna także określać kryteria jakie powinien spełniać utwór, aby doszło do jego przyjęcia, czyli odbioru. Taka lista może być naprawdę długa, dlatego zazwyczaj wskazuje się sytuacje, w których nabywca może odmówić przyjęcia utworu.
Co jednak, jeśli zamawiający milczy i nie określa się czy przyjmuje utwór czy też nie? W takich sytuacjach działa domyślna zasada, że po 6 miesiącach od dostarczenia utworu uznaje się, że zamawiający przyjął utwór bez zastrzeżeń. Strony w umowie mogą przewidzieć inny termin i zmodyfikować tą domyślną zasadę. W interesie twórcy jest więc, żeby ten termin był jak najkrótszy, a w interesie nabywcy (zamawiającego) jak najdłuższy. Oczywiście nie należy przesadzać z jego wydłużeniem. Może to zostać uznane za próbę obejścia prawa. W takiej sytuacji zapis będzie nieważny i stosować będziemy domyślny, 6-miesięczny termin.
9. Egzemplarz utworu.
Nabycie autorskich praw majątkowych do utworu nie oznacza automatycznego nabycia własności egzemplarza utworu, czyli nośnika, na którym znajduje się utwór. Taka sama zasada działa w drugą stronę. Nabycie nośnika, na którym utwór się znajduje np. płyty DVD nie powoduje nabycia majątkowych praw autorskich do utworu (np. filmu), który znajduje się na tej płycie DVD.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych powoduje przeniesienie własności egzemplarza utworu tylko jeżeli to wyraźnie wynika z umowy.
10. Utwory zależne, czyli dokonywanie twórczych zmian w utworze.
Utwory zależne to po prostu utwory pierwotne, w których dokonano twórczych zmian. Przykładem takich utworów są tłumaczenia, przeróbki, adaptacje. W obecnych czasach trudno jest komercyjnie korzystać z utworu pierwotnego bez dokonywania w nim zmian. A korzystanie i wiążące decydowanie o takim utworze zależnym oraz udzielanie zezwolenia na wykonywanie autorskich praw zależnych z kolei uzależnione jest od zgody twórcy utworu pierwotnego, nawet jeśli nabyliśmy całość autorskich praw majątkowych. W związku z tym w umowie koniecznie powinny znaleźć się zapisy dotyczące ww. kwestii.
Nietwórcze zmiany w utworze mogą z kolei naruszać integralność utworu (a więc w jedno z praw zaliczanych do osobistych praw majątkowych – patrz wyżej pkt 1), a więc warto i na takie zmiany uzyskać zgodę twórcy w umowie.
W związku z tym, że zmiany mogą być twórcze bądź nie, a wiąże się to dwoma odrębnymi kategoriami prawnymi, czyli autorskimi prawami osobistymi i autorskimi prawami zależnymi, doradzam w umowie uregulować:
- zobowiązanie twórcy do niewykonywania autorskich praw osobistych do utworu,
- upoważnienie nabywcy do wykonywania osobistych praw autorskich do utworu, w tym w szczególności do dokonywania dowolnych zmian w utworze,
- udzielenie nabywcy zezwolenia na korzystanie i rozporządzanie utworami zależnymi stworzonymi w oparciu o utwór pierwotny,
- przeniesienie na nabywcę prawa do udzielania zezwoleń na korzystanie i rozporządzanie utworami zależnymi stworzonymi w oparciu o utwór pierwotny.
Mam nadzieję, że artykuł okazał się przydany. W razie jakichkolwiek pytań, proszę śmiało pisać. Na pewno odpowiemy. Zachęcam także do zapoznania się z naszymi ostatnimi publikacjami: https://www.linkedin.com/pulse/jak-kod-zjada-podatki-czyli-ip-box-w-software-house-część-wachowski/
Więcej informacji na temat ulgi IP BOX
Informacja o Administratorze i treść Polityki prywatności znajduje się tutaj: (link)