Naruszenie prawa do nazwy firmy jako czyn nieuczciwej konkurencji

Czym jest czyn nieuczciwej konkurencji i jakie są przesłanki jego popełnienia? 

Definicję czynu nieuczciwej konkurencji, a także przykłady takich czynów znajdziemy w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (Dz.U.2022.1233). Katalog czynów jest otwarty, co oznacza, że mogą być nimi również działania niewymienione w ustawie. 

Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ww. ustawy, czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. 

Przykładami czynów nieuczciwej konkurencji są zaś w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej (co do zasady), prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcjalnym oraz nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.  

W celu uznania, że doszło do popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji, niezbędne jest łączne spełnienie następujących przesłanek:  

1. działanie poddane ocenie musi zostać podjęte w związku z działalnością gospodarczą,  
2. czyn ten musi być sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami,  
3. działanie to musi zagrażać lub naruszać interes innego przedsiębiorcy lub klienta.  

Warto wiedzieć, że w wypadku ewentualnego postępowania sądowego w tym zakresie, ciężar dowodu jest przeniesiony na osobę, której zarzuca się czyn nieuczciwej konkurencji związany z wprowadzeniem w błąd (art. 18 u.z.n.k.). 

Naruszenie prawa do nazwy firmy 

Jednym z czynów nieuczciwej konkurencji jest naruszenie prawa przedsiębiorcy do firmy. Zgodnie z art. 43²  kodeksu cywilnego przedsiębiorca działa pod firmą, czyli pod nazwą przedsiębiorstwa. Firma jest jednym ze składników przedsiębiorstwa.  

Prawo do firmy oznacza przede wszystkim zakaz używania firmy, którą posługuje się dany przedsiębiorca przez jakikolwiek inny podmiot w taki sposób, że nazwa tej firmy będzie wprowadzać w błąd co do tożsamości przedsiębiorcy.  

Ochrona prawa do firmy została uregulowana nie tylko na gruncie przepisów kodeksu cywilnego, lecz również w ustawie o zwalczaniu czynów nieuczciwej konkurencji, zgodnie z którą czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.  

Kwestia naruszenia prawa do firmy została poruszona również na gruncie orzecznictwa. 

Jak słusznie orzekł Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 23 kwietnia 2012 r., V ACa 126/12:

„naruszenie prawa do firmy ogólnie rzecz ujmując ma miejsce wtedy, gdy naruszona zostanie co najmniej jedna z funkcji firmy czy to indywidualizująca (identyfikująca i odróżniająca przedsiębiorcę od innych podmiotów występujących na rynku), czy reklamowa (zachęcająca odbiorców do wyboru oferty przedsiębiorcy działającego pod daną firmą) czy gwarancyjna (jakościowa, zapewniająca realizację oczekiwanego poziomu świadczeń), gdy firma oprócz indywidualizacji może pełnić także funkcje nośnika pozytywnych wyobrażeń o świadczeniach danego przedsiębiorcy. Roszczenie to nie przysługuje zaś, gdy w grę wchodzi jedynie stan zagrożenia naruszenia prawa do firmy.” (LEX nr 1217700).

Oznacza to, że naruszenie prawa do firmy zachodzi, gdy firma przedsiębiorcy zostaje użyta w sposób powodujący duże ryzyko pomyłki w zakresie tożsamości przedsiębiorców oraz gdy przedsiębiorca posługuje się firmą w sposób, który wykorzystuje renomę innego przedsiębiorcy. Oba te przypadki często zachodzą w reklamie, co wskazuje na wzajemne przenikanie się wymienionych w orzeczeniu funkcji firmy. 

Przedsiębiorca, który naruszył prawo do firmy jest odpowiedzialny za szkodę na zasadzie winy, zaś przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało naruszone dla skuteczności roszczenia musi wykazać popełnienie czynu noszącego znamiona winy (zawinionego naruszenia prawa do firmy), szkodę majątkową i jej wysokość oraz związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem a szkodą. 

Co może zrobić przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało naruszone? 

Przedsiębiorcy, którego prawo do firmy zostało naruszone, na podstawie art. 43¹⁰  k.c. przysługują następujące roszczenia w stosunku do naruszyciela: 

1. usunięcie skutków wywołanych naruszeniem – to roszczenie ma na celu przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Katalog czynności, których przedsiębiorca może się domagać jest otwarty i zależy od skutków naruszenia. Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało naruszone może np. w takiej sytuacji może wystosować do przedsiębiorcy, który dokonał naruszenia pismo z żądaniem złożenia  wniosku o zmianę danych w CEIDG/KRS w celu zmiany firmy, 
2. złożenie oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie,  
3. naprawienie na zasadach ogólnych szkody majątkowej,  
4. wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia prawa do firmy. 

Przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (art. 442¹ k.c.). Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie co do każdego naruszenia. 

Kiedy wygasa prawo do firmy i jego ochrona?  

Prawo do firmy i jego ochrona wygasa z chwilą ustania bytu prawnego przedsiębiorcy. Oznacza to, że nawet jeśli przedsiębiorca nie prowadzi aktywnie działalności i w żaden sposób nie funkcjonuje w gospodarczym obrocie to póki jest wpisany do rejestru – przysługuje mu prawo do ochrony firmy. 

Sprawdźmy, jak wygląda naruszenie prawa do nazwy firmy na przykładach:

Przykład A 

Pan Jan i pan Paweł prowadzą działalność gospodarczą na terenie Polski. Pan Jan założył działalność gospodarczą pod firmą Diamond Software. Przedmiotem działalności spółki jest głównie działalność związana z oprogramowaniem.  W późniejszym czasie pan Paweł zarejestrował się w rejestrze przedsiębiorców pod firmą Diamonds Software w tym samym obszarze działalności. Czy takie działanie może stanowić naruszenie prawa do firmy pana Jana? 

Przykład B 

Pan Andrzej i pan Robert prowadzą działalność gospodarczą na terenie Polski. Pan Andrzej założył działalność gospodarczą pod firmą Red Media. Przedmiotem działalności spółki jest działalność marketingowa. Jakiś czas później pan Robert założył działalność gospodarczą pod firmą Red-Media. Jej przeważającym przedmiotem działalności są usługi fotograficzne. Czy takie działanie może stanowić naruszenie prawa do firmy Pana Andrzeja? 

Choć w obu przypadkach firmy przedsiębiorców są do siebie bardzo podobne, o wiele bardziej prawdopodobne jest, że Sąd stwierdzi naruszenie prawa do firmy w przypadku A, niż w przypadku B. Ze względu na inny przedmiot działalności, istnieje małe ryzyko, że potencjalny klient korzystając z usług pana Roberta, będzie myślał, że w istocie ma do czynienia z firmą pana Andrzeja (i odwrotnie) – takie działanie nie naruszy więc interesu przedsiębiorcy. 

Należy pamiętać, że naruszenie prawa do nazwy firmy nie zawsze będzie łatwą do jednoznacznej oceny kwestią, dlatego w razie wątpliwości najlepiej skonsultować się z prawnikiem – niezależnie od tego, czy dopiero zamierzamy zarejestrować działalność gospodarczą, czy przypuszczamy, że nasze prawo do firmy mogło zostać naruszone.