Praca w trybie home office do tej pory dotykała niewielkiego odsetka zatrudnionych. Wielu pracodawców dotąd nie musiało w ogóle zaprzątać sobie głowy tym problemem. Z powodu COVID-19 z dnia na dzień stała się ona jednak chlebem powszednim większości z nas. Praca zdalna to wiele możliwości, ale także wiele nowych ryzyk. Dobrze jest o nich pomyśleć zawczasu. Co się stanie, gdy w wyniku pracy zdalnej zostanie wyrządzona szkoda? Dlatego warto wiedzieć, jak kształtuje się odpowiedzialność osób zatrudnionych przez firmę. Wygląda ona różnie, w zależności od tego czy jest to pracownik czy zleceniobiorca lub osoba na B2B.
PODSTAWOWE POJĘCIA
Żeby sprawniej poruszać się w temacie, na początku dobrze zrozumieć podstawowe pojęcia, którymi są szkoda i wina.
Szkoda.
Wyobraźmy sobie, że mamy duży zakład produkcyjny części samochodowych. Właśnie zakupiliśmy drogą maszynę, która miała przyśpieszyć produkcję i dzięki temu zwiększyć zyski. Pracownik popełnił jednak błąd i ją uszkodził. Naprawa była droga i trwała aż dwa tygodnie. Z jednej strony szkodą jest to, że trzeba było ponieść koszt naprawy. Nazwijmy ten rodzaj szkody rzeczywistą stratą. Z drugiej strony, przez to, że maszyna nie działała przez dwa tygodnie nie osiągnęliśmy zysków, jakie moglibyśmy, gdyby z maszyną było wszystko w porządku. I to też jest szkoda. Są nią utracone korzyści. A więc szkoda może polegać na rzeczywistej stracie lub utraconych korzyściach.
Wina.
Wina może być umyślna bądź nieumyślna. Załóżmy, że pracownik – Pan Roman – jest zły na pracodawcę, ponieważ od dawna nie chce dać mu podwyżki i na dodatek ciągle narzeka na jakość jego pracy. Pan Roman postanawia więc celowo, z premedytacją uszkodzić maszynę. Jeśli to zrobi, będzie można mu przypisać winę umyślną. Może być też sytuacja podobna, Pan Roman nie ma zamiaru bezpośrednio uszkodzić maszyny, ale stopniowo niedopełniania obowiązków i godzi się, że maszyna w końcu może się zepsuć. W takim przypadku również mamy do czynienia z winą umyślną.
Sytuacja może być też odmienna. Załóżmy, że Pan Roman jest jednak typem roztargnionego pracownika. Obsługując maszynę zapomniał po przycisku A, B, C, wcisnąć przycisku D. Nie miał, więc zamiaru uszkodzenia maszyny. Po prostu nie zachował należytej staranności. W takiej sytuacji mówimy o winie nieumyślnej.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNIKA ZA SZKODĘ
Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania swoich obowiązków ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę̨, ponosi odpowiedzialność. Jeżeli jego wina ma charakter nieumyślny ponosi on ograniczoną odpowiedzialność. Po pierwsze odpowiada tylko za rzeczywistą stratę, po drugie tylko do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Przykład:
Pan Roman zepsuł maszynę ponieważ był roztargniony, a więc jego wina miała charakter nieumyślmy. Jego miesięczne wynagrodzenie to 4.000,00 zł. Koszt naprawy maszyny wyniósł 20.000,00 zł. Maszyna była niesprawna przez dwa tygodnie przez co pracodawca utracił zysk w wysokości 100.000,00 zł. W takim przypadku odpowiedzialność Pana Romana ogranicza się tylko do rzeczywistej straty. Czyli tylko do kosztów naprawy maszyny. W związku z tym, że te koszty przewyższają trzykrotność miesięcznego wynagrodzenia, Pan Roman będzie odpowiadał tylko do kwoty 12.000,00 zł.
Jeżeli jednak szkoda zostaje wyrządzona umyślnie, pracownik musi ją pokryć w pełnej wysokości. Czyli po pierwsze odpowiada za rzeczywistą stratę i utracone korzyści, a po drugie nie obowiązuje limit trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Przykład:
Jeżeli Pan Roman celowo zepsuły maszynę, a więc jego wina ma charakter umyślny, jego odpowiedzialność wynosi 120.000,00 zł (koszty naprawy + utacone korzyści).
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNIKA ZA SZKODĘ W MIENIU POWIERZONYM
Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku, gdy pracownik wyrządzi szkodę w mieniu mu powierzonym przez pracodawcę, z którego musi się rozliczyć w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub na wezwanie pracodawcy. Tym mieniem powierzonym mogą być np. pieniądze, laptop, telefon, samochód, odzież robocza. Za takie mienie pracownik odpowiada w pełnej wysokości niezależnie od tego czy szkoda powstała z winy umyślnej czy nieumyślnej. Odpowiedzialność w pełnej wysokości oznacza odpowiedzialność za rzeczywiste straty i utracone korzyści.
Przykład:
W związku z pandemią COVID-19, Pan Roman dostał polecenie pracy zdalnej. Była ona wykonywana na laptopie służowym, którego wartość wynosiła 20.000,00 zł. Z powodu roztargnienia Pan Roman zalał laptop kawą. Sprzętu nie udało się uratować. Pan Roman musiał ponieść odpowiedzialność w pełnej wysokości czyli 20.000,00 zł.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNIKA ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ OSOBIE TRZECIEJ
Czasami może zdarzyć się sytuacja, że pracownik przy wykonywaniu swoich obowiązków pracowniczych wyrządzi szkodę osobie trzeciej np. klientowi pracodawcy. W takim przypadku do naprawienia szkody zobowiązany jest wyłącznie prawcodawca. Jeżeli pracodawca pokryje taką szkodę osoby trzeciej wyrządzoną przez pracownika, ma on regres do pracownika o zwrócenie mu kosztów szkody, którą pokrył. W takiej sytuacji pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych, o których pisałam powyżej. Jeśli więc szkoda została wyrządzona nieumyślnie, odpowiedzialność pracownika jest ograniczona do rzeczywistych strat i nie może przekroczyć wysokości trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia pracownika. Jeśli natomiast szkoda szkoda została wyrządzona umyślnie, pracownik ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ WSPÓŁPRACOWNIKÓW
Odpowiedzialność osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia lub umowy B2B kształtuje się odmiennie od odpowiedzialności osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Odpowiedzialność zleceniobiorcy oraz osoby na B2B jest równa wyrządzonej szkodzie i nie stosuje się do niej ograniczeń analogicznych dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Współpracownik może ponosić odpowiedzialność zarówno za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, która łączy go z firmą oraz odpowiedzialność za wyrządzenia komuś szkody na skutek zawinionego działania. Współpracownik taką odpowiedzialność ponosi, jeżeli można mu przypisać winę, umyślną bądź nieumyślną.
Przykład:
Założmy, że Pan Roman (z wyżej przytoczonych przykładów) jednak nie jest zatrudniony na umowę o pracę, tylko na umowę zlecenie. Z powodu roztargnienia nieprawidłowo wyłączył maszynę i uległa ona zepsuciu. Koszt naprawy wyniósł 5.000,00 zł. Przestój maszyny spowodowany naprawą trwał jeden dzień, w związku z czym firma nie zarobiła 2.000,00 zł. W związku z tym, że Pan Roman zatrudniony jest na umowę zlecenie poniesie pełną odpowiedzialnosć za swój błąd, czyli 7.000,00 zł.
Należy jednak mieć świadomość, że jeżeli stosunek prawny pomiędzy firmą a zleceniobiorcą w istocie ma charakter stosunku pracy, to zleceniobiorca (pracownik) korzystał będzie z ograniczenia swojej odpowiedzialności wynikającej z Kodeksu pracy. Zatrudnienie na warunkach typowych dla stosunku pracy (przede wszystkim to praca wykonywana pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę) jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. W przypadku gdy sprawa trafi do sądu, zapewne zleceniobiorca będzie bronił się zarzutem, iż pozostaje faktycznie w stosunku pracy.
WNIOSKI
Mając świadomość jaką odpowiedzialność ponoszą osoby zatrudnione przez firmę, w kolejnym kroku należy zastanowić się jakie szkody mogą one wyrządzić wykonując pracę zdalnie, a następnie spróbować zminimalizować te ryzyka. W pierwszej kolejności będą to działania o charakterze faktycznym np. ulepszenie systemu informatycznego wykorzystywanego do pracy zdalnej, ograniczenie dostępu do tych części systemu informatycznego, które nie są prcownikowi potrzebne do pracy. W kolejnym kroku można zastanowić się nad pewnymi działaniami prawnymi np. wprowadzeniem kar umownych do umów ze zleceniobiorcami lub klauzul zaostrzających ich odpowiedzialność, albo wprowadzeniem regulaminów pracy zdalnej.
W przypadku pytań dotyczących podjęcia takich działań prawnych zachęcamy do kontaktu.
Informacja o Administratorze i treść Polityki prywatności znajduje się tutaj: (link)